Skolioza u dzieci – sprawdź, jak rozpoznać pierwsze objawy skrzywienia kręgosłupa i jakie metody leczenia mogą wspierać prawidłowy rozwój dziecka.
Skolioza
Skolioza to trójwymiarowa deformacja kręgosłupa, charakteryzująca się bocznym skrzywieniem oraz rotacją kręgów. Jest to schorzenie rozwijające się głównie w okresie wzrostu dziecka i może prowadzić do zaburzeń postawy, asymetrii ciała oraz w bardziej zaawansowanych przypadkach do problemów z układem oddechowym i sercowo-naczyniowym.
Kąt Cobba, mierzony na podstawie zdjęcia RTG, określa stopień skrzywienia kręgosłupa. Jeśli wynosi powyżej 10 stopni, diagnozuje się skoliozę. W zależności od przyczyny i stopnia zaawansowania może wymagać obserwacji, leczenia zachowawczego (fizjoterapia, gorsety ortopedyczne) lub interwencji chirurgicznej.
Typy skoliozy
Skolioza idiopatyczna
To najczęściej występująca postać skoliozy, stanowiąca około 70–80% wszystkich przypadków. Jej dokładna przyczyna nie jest znana, choć podejrzewa się wpływ czynników genetycznych. Wyróżnia się trzy podtypy:
- Skolioza niemowlęca (0–3 lata): stosunkowo rzadka, w niektórych przypadkach ustępuje samoistnie.
- Skolioza młodzieńcza (4–10 lat): ma większe ryzyko progresji niż skolioza niemowlęca.
- Skolioza dorastających (11–18 lat): najczęstsza forma, występująca głównie u dziewcząt (stosunek 4:1 w porównaniu do chłopców).
Skolioza wrodzona
Powstaje w wyniku nieprawidłowego rozwoju kręgów w okresie płodowym. Może być związana z niedorozwojem, asymetrią wzrostu lub zrostem kręgów. W wielu przypadkach prowadzi do szybkiej progresji skrzywienia, dlatego często wymaga wczesnej interwencji chirurgicznej.
Skolioza nerwowo-mięśniowa
Rozwija się u dzieci z chorobami neurologicznymi i mięśniowymi, takimi jak dystrofia mięśniowa Duchenne’a, mózgowe porażenie dziecięce czy rdzeniowy zanik mięśni (SMA). Skolioza wynika z niedostatecznego napięcia mięśniowego, co prowadzi do destabilizacji kręgosłupa.
Skolioza zespołowa
Występuje jako część obrazu klinicznego chorób genetycznych, np. zespołu Marfana, zespołu Ehlersa-Danlosa czy neurofibromatozy. Zaburzenia tkanki łącznej w tych schorzeniach prowadzą do większej podatności na deformacje kręgosłupa.
Częstość występowania
Skolioza dotyka około 2–3% populacji dziecięcej i młodzieżowej, a najczęściej rozwija się w wieku 10–15 lat. Występuje znacznie częściej u dziewcząt, które są bardziej narażone na progresję skrzywienia.
U około 10–20% pacjentów skolioza wymaga intensywnej terapii, np. noszenia gorsetu ortopedycznego lub interwencji chirurgicznej.
Najcięższe postacie, np. skolioza nerwowo-mięśniowa, rozwijają się szybciej i częściej prowadzą do poważnych deformacji i zaburzeń funkcjonalnych.
Czynniki ryzyka
Czynniki genetyczne
Wiele badań wskazuje na znaczącą dziedziczność skoliozy idiopatycznej. Jeśli jedno z rodziców miało skoliozę, ryzyko jej wystąpienia u dziecka wzrasta o 20%.
Szybki wzrost
Okres intensywnego wzrostu w okresie dojrzewania to krytyczny czas dla rozwoju skoliozy. U osób rosnących szybciej zwiększa się ryzyko progresji skrzywienia.
Zaburzenia napięcia mięśniowego
Nierównowaga mięśniowa, osłabienie stabilizatorów tułowia i nieprawidłowa postawa mogą przyczyniać się do postępującej deformacji kręgosłupa.
Czynniki hormonalne
Niektóre badania sugerują, że zaburzenia wydzielania melatoniny mogą mieć wpływ na rozwój skoliozy, zmieniając mechanizmy kontroli wzrostu kości i mięśni.
Choroby tkanki łącznej
Zaburzenia w budowie kolagenu i elastyczności więzadeł, np. w zespole Marfana, zwiększają podatność kręgosłupa na deformacje.
Objawy
Objawy skoliozy zależą od stopnia zaawansowania skrzywienia i rodzaju skoliozy. Najczęstsze to:
Asymetria sylwetki
Wczesnym objawem skoliozy jest asymetria tułowia, objawiająca się jako:
- Nierówna wysokość barków
- Wystająca jedna łopatka
- Przechylenie bioder na jedną stronę
Garb żebrowy
Podczas skłonu do przodu można zauważyć asymetryczne uwypuklenie żeber po jednej stronie pleców, co wynika z rotacji kręgów. Jest to charakterystyczny objaw skoliozy i może być wykryty podczas testu Adamsa.
Bóle pleców
U dzieci i młodzieży skolioza rzadko powoduje ból, ale w przypadkach większych deformacji może dojść do napięcia mięśniowego i dyskomfortu, zwłaszcza po długotrwałym siedzeniu lub staniu.
Osłabienie mięśni
Dzieci z umiarkowaną i ciężką skoliozą mogą mieć słabszą stabilizację tułowia, co prowadzi do szybszego zmęczenia przy aktywnościach fizycznych.
Problemy oddechowe
W ciężkich przypadkach skoliozy, zwłaszcza gdy skrzywienie obejmuje odcinek piersiowy, może dojść do ograniczenia ruchomości klatki piersiowej i zmniejszenia pojemności płuc, co powoduje duszność przy wysiłku.
Diagnoza
Skolioza to trójwymiarowe skrzywienie kręgosłupa, które może prowadzić do poważnych problemów zdrowotnych, jeśli nie zostanie wcześnie zdiagnozowane i odpowiednio leczone. Proces diagnostyczny obejmuje kilka kluczowych etapów:
Wywiad medyczny
Pierwszym krokiem jest przeprowadzenie szczegółowego wywiadu medycznego z pacjentem i jego rodziną. Lekarz pyta o:
- Występowanie skoliozy w rodzinie, co może sugerować predyspozycje genetyczne.
- Początek i przebieg objawów, aby określić, kiedy zauważono pierwsze oznaki skrzywienia.
- Ewentualne dolegliwości bólowe oraz ich nasilenie i lokalizację.
- Aktywność fizyczną dziecka, aby ocenić wpływ ćwiczeń na postawę.
Badanie kliniczne
Następnie przeprowadza się badanie kliniczne, które polega na ocenie postawy ciała i identyfikacji ewentualnych asymetrii. Lekarz zwraca uwagę na:
- Nierówność ramion – jedno ramię może być wyżej niż drugie.
- Asymetrię łopatek – jedna łopatka może być bardziej wystająca.
- Przesunięcie linii bioder – jedno biodro może być wyżej lub bardziej wysunięte do przodu.
- Garb żebrowy – podczas skłonu do przodu może być widoczny garb po jednej stronie pleców.
Test Adamsa
Jednym z podstawowych testów przesiewowych jest test Adamsa. Pacjent pochyla się do przodu z wyprostowanymi kolanami i złączonymi stopami. Lekarz obserwuje plecy w poszukiwaniu asymetrii lub garbu żebrowego, co może wskazywać na skoliozę.
Badania obrazowe
Aby potwierdzić diagnozę i ocenić stopień skrzywienia, wykonuje się badania obrazowe:
- RTG kręgosłupa – pozwala na dokładne zmierzenie kąta skrzywienia (kąt Cobba) oraz ocenę rotacji kręgów.
- MRI lub tomografia komputerowa – stosowane w przypadkach podejrzenia skoliozy wrodzonej lub nerwowo-mięśniowej, aby ocenić struktury nerwowe i mięśniowe.
Leczenie
Leczenie skoliozy zależy od wielu czynników, takich jak wiek pacjenta, stopień skrzywienia oraz tempo jego progresji. Główne metody terapeutyczne to:
Leczenie zachowawcze
W przypadkach łagodnych i umiarkowanych skrzywień stosuje się leczenie zachowawcze, które obejmuje:
- Fizjoterapię – indywidualnie dobrane ćwiczenia mające na celu wzmocnienie mięśni przykręgosłupowych, poprawę postawy oraz zwiększenie elastyczności. Regularne ćwiczenia mogą pomóc w zatrzymaniu progresji skoliozy.
- Gorsetowanie – w przypadkach, gdy kąt skrzywienia wynosi między 20 a 40 stopni, zaleca się noszenie gorsetu ortopedycznego. Gorset pomaga w utrzymaniu prawidłowej postawy i zapobiega dalszemu pogłębianiu się skrzywienia. Skuteczność tej metody zależy od regularności noszenia oraz indywidualnych cech pacjenta.
Leczenie operacyjne
W przypadkach ciężkich, gdy kąt skrzywienia przekracza 45–50 stopni lub gdy skolioza powoduje poważne dolegliwości bólowe i zaburzenia funkcji narządów wewnętrznych, rozważa się leczenie operacyjne. Celem operacji jest:
- Korekcja skrzywienia – przywrócenie kręgosłupa do jak najbardziej prawidłowej osi.
- Stabilizacja kręgosłupa – zastosowanie implantów (śruby, pręty) w celu utrzymania korekcji i zapobieżenia dalszej deformacji.
Decyzja o przeprowadzeniu operacji jest indywidualna i zależy od wielu czynników, w tym ogólnego stanu zdrowia pacjenta oraz ryzyka związanego z zabiegiem.
Profilaktyka
Chociaż nie wszystkie przypadki skoliozy można zapobiec, istnieją działania, które mogą zmniejszyć ryzyko jej rozwoju lub progresji:
- Regularne badania kontrolne – wczesne wykrycie skoliozy pozwala na szybsze wdrożenie odpowiedniego leczenia.
- Aktywność fizyczna – regularne ćwiczenia wzmacniające mięśnie pleców, takie jak pływanie czy gimnastyka, mogą pomóc w utrzymaniu prawidłowej postawy.
- Edukacja posturalna – nauka prawidłowej postawy ciała podczas siedzenia, stania i chodzenia.
Wczesna diagnoza i odpowiednie leczenie skoliozy są kluczowe dla zapewnienia dziecku prawidłowego rozwoju i jakości życia. Współpraca z lekarzem ortopedą oraz fizjoterapeutą jest niezbędna w procesie terapeutycznym.
Przyczyny skoliozy
Skolioza u dzieci może mieć różne przyczyny, które można podzielić na kilka głównych kategorii:
- Skolioza idiopatyczna: Najczęstsza forma skoliozy, której przyczyna nie jest znana. Stanowi około 80% przypadków skoliozy u dzieci.
- Skolioza wrodzona: Spowodowana nieprawidłowościami w rozwoju kręgów podczas życia płodowego. Może być związana z innymi wadami wrodzonymi.
- Skolioza nerwowo-mięśniowa: Występuje u dzieci z chorobami układu nerwowego lub mięśniowego, takimi jak dystrofia mięśniowa czy porażenie mózgowe. damian.pl
Objawy skoliozy
Objawy skoliozy mogą być subtelne i często nie powodują bólu, co utrudnia wczesne wykrycie. Do najczęstszych objawów należą:scollio.pl
- Asymetria ramion: Jedno ramię może być wyżej położone niż drugie.
- Wystające łopatki: Jedna z łopatek może bardziej odstawać od pleców.
- Nierówna linia bioder: Jedno biodro może być wyżej lub bardziej wysunięte do przodu. physiosummit.pl+15centrummedycznestanley.pl+15naszaklinika.com.pl+15
- Garb żebrowy: Podczas skłonu do przodu można zauważyć wypukłość po jednej stronie pleców. evitalrehabilitacja.pl
Diagnoza skoliozy
Wczesna diagnoza skoliozy jest kluczowa dla skutecznego leczenia. Proces diagnostyczny obejmuje:scollio.pl
- Wywiad medyczny: Lekarz zbiera informacje o historii choroby, objawach i ewentualnych przypadkach skoliozy w rodzinie.
- Badanie fizykalne: Ocena postawy ciała, symetrii ramion, łopatek i bioder. Test Adamsa, polegający na skłonie do przodu, pozwala na wykrycie garbu żebrowego. evitalrehabilitacja.pl
- Badania obrazowe: Zdjęcie rentgenowskie kręgosłupa w projekcji przednio-tylnej i bocznej pozwala na ocenę kąta skrzywienia (kąt Cobba) oraz identyfikację ewentualnych nieprawidłowości strukturalnych.
Leczenie skoliozy
Leczenie skoliozy zależy od wielu czynników, takich jak wiek dziecka, stopień skrzywienia oraz tempo jego progresji. Główne metody leczenia to:
Leczenie zachowawcze
Stosowane w przypadku łagodnych i umiarkowanych skrzywień. Obejmuje:
- Fizjoterapia: Indywidualnie dobrane ćwiczenia mające na celu wzmocnienie mięśni przykręgosłupowych, poprawę elastyczności i korekcję postawy.
- Gorsetowanie: Noszenie gorsetu ortopedycznego, który pomaga w utrzymaniu prawidłowej postawy i zapobiega progresji skrzywienia.
Leczenie operacyjne
Rozważane w przypadku ciężkich skrzywień (powyżej 40-50 stopni) lub gdy leczenie zachowawcze nie przynosi efektów. Celem operacji jest korekcja skrzywienia i stabilizacja kręgosłupa.
Rola fizjoterapii w leczeniu skoliozy
Fizjoterapia odgrywa kluczową rolę w leczeniu skoliozy, szczególnie w przypadkach łagodnych i umiarkowanych. Indywidualnie dobrane ćwiczenia mogą pomóc w:
- Wzmocnieniu mięśni: Poprawa siły mięśniowej pomaga w utrzymaniu prawidłowej postawy.
- Poprawie elastyczności: Zwiększenie zakresu ruchu w stawach kręgosłupa. fizjointouch.pl
- Korekcji postawy: Nauka prawidłowych wzorców ruchowych i postawy ciała. fizjointouch.pl
Przykładowe ćwiczenia stosowane w fizjoterapii skoliozy to:
- Ćwiczenia asymetryczne: Skierowane na wzmocnienie mięśni po jednej stronie ciała w celu korekcji skrzywienia
⚠️ Wszystkie informacje i zalecenia dotyczące zdrowia opierają się na doświadczeniu zawodowym dyplomowanej fizjoterapeutki i kinezjolożki z wieloletnią praktyką zarówno międzynarodową, jak i lokalną. Te porady mają na celu wspieranie ogólnego dobrostanu i rehabilitacji, ale nie zastępują konsultacji medycznej.
Każda osoba jest inna, a reakcje na terapię lub ćwiczenia mogą się różnić. Zaleca się skonsultowanie się z lekarzem lub specjalistą przed rozpoczęciem nowej terapii, programu ćwiczeń lub wprowadzeniem zmian w codziennej rutynie zdrowotnej.
Wskazówki te mają charakter wyłącznie edukacyjny i informacyjny.
Źródła
- Weinstein, S. L., Dolan, L. A., Wright, J. G., & Dobbs, M. B. (2019). Effects of bracing in adolescents with idiopathic scoliosis. The New England Journal of Medicine, 369(16), 1512-1521. Dostępne na: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/24047455/
- Schreiber, S., Parent, E. C., Khodayari Moez, E., Hedden, D. M., Hill, D. L., Moreau, M. J., & Southon, S. C. (2015). The effect of Schroth exercises added to the standard of care on the quality of life and muscle endurance in adolescents with idiopathic scoliosis—An assessor and statistician blinded randomized controlled trial. PLOS ONE, 10(8), e0135878. Dostępne na: https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0135878
- Monticone, M., Ambrosini, E., Cazzaniga, D., Rocca, B., Ferrante, S., & Fiorentini, C. (2016). Active self-correction and task-oriented exercises reduce spinal deformity and improve quality of life in subjects with mild adolescent idiopathic scoliosis: Results of a randomised controlled trial. European Spine Journal, 25(10), 3120-3128. Dostępne na: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27695972/
- Damian Medical Center. (n.d.). Skolioza u dzieci: przyczyny, objawy, leczenie. Damian.pl. Dostępne na: https://www.damian.pl/zdrowie/skolioza-u-dzieci%2C5231%2Cn%2C4722
