Scoliose bij kinderen: oorzaken, symptomen en fysiotherapeutische behandelingen

Scoliose bij kinderen: ontdek hoe je de eerste symptomen herkent en welke behandelingen kunnen helpen om de wervelkolom gezond te laten ontwikkelen.

Scoliose

Scoliose is een afwijking van de wervelkolom, waarbij deze zijwaarts kromt en vaak draait. De aandoening ontstaat meestal tijdens de groei, vooral tijdens de groeispurt in de puberteit. Scoliose kan variëren in ernst: in sommige gevallen is het mild en heeft het geen medische behandeling nodig, terwijl in andere gevallen pijn, houdingsproblemen en zelfs ademhalingsmoeilijkheden kunnen optreden.

De ernst van scoliose wordt bepaald door de Cobb-hoek, een meting die de mate van kromming in graden aangeeft. Een hoek groter dan 10 graden wordt als scoliose beschouwd. Afhankelijk van de ernst van de kromming en de kans op progressie, kunnen behandelingsopties variëren van fysiotherapie en een brace tot in ernstige gevallen een operatie.

Typen scoliose

Idiopathische scoliose

Dit is de meest voorkomende vorm van scoliose, goed voor 70–80% van alle gevallen. De oorzaak is onbekend, maar genetische factoren kunnen een rol spelen. De aandoening wordt ingedeeld in drie subcategorieën:

• Infantiele scoliose (0–3 jaar): Een zeldzame vorm die soms spontaan verdwijnt.
• Juveniele scoliose (4–10 jaar): Heeft een hogere kans op progressie dan infantiele scoliose.
• Adolescente scoliose (11–18 jaar): Dit is de meest voorkomende vorm en treft vooral meisjes in een 4:1-verhouding ten opzichte van jongens.

Congenitale scoliose

Deze vorm ontstaat door structurele afwijkingen in de wervelkolom die zich ontwikkelen tijdens de zwangerschap. De aandoening kan snel verergeren en vereist vaak een vroegtijdige medische behandeling, soms zelfs een operatie.

Neuromusculaire scoliose

Deze vorm van scoliose ontstaat door neurologische of spierziekten, zoals cerebrale parese, spierdystrofie of een open rug (spina bifida). De onbalans in de spieren die de wervelkolom ondersteunen, zorgt ervoor dat de kromming progressief en vaak ernstig is.

Syndromale scoliose

Komt voor bij kinderen met genetische aandoeningen, zoals Marfan-syndroom, Ehlers-Danlos-syndroom of neurofibromatose. Deze bindweefselaandoeningen maken de wervelkolom kwetsbaarder voor vervormingen.

Incidentie

Scoliose komt voor bij ongeveer 2–3% van alle kinderen en adolescenten en wordt meestal gediagnosticeerd tussen 10 en 15 jaar. De aandoening is vaker te zien bij meisjes, en ongeveer 10–20% van de gevallen vereist actieve behandeling, zoals een brace of een operatie.

Neuromusculaire en congenitale scoliose hebben een hogere kans op snelle progressie en vereisen vaak vroegtijdige medische interventie.

Risicofactoren

Genetische factoren

Onderzoek toont aan dat idiopathische scoliose een erfelijke component heeft. Als een ouder scoliose heeft, neemt de kans dat het kind de aandoening ontwikkelt toe met ongeveer 20%.

Snelle groei

Tijdens groeispurts in de kindertijd en adolescentie kan scoliose zich ontwikkelen of verergeren. Vooral bij meisjes kunnen hormonale veranderingen de ontwikkeling van scoliose beïnvloeden.

Spieronevenwichtigheid

Een zwakke rompstabiliteit en onvoldoende ondersteuning door rugspieren kunnen het risico op scoliose verhogen of de ernst van de kromming verergeren.

Bindweefselaandoeningen

Aandoeningen die collageen en gewrichtsstabiliteit beïnvloeden, zoals Marfan-syndroom, kunnen bijdragen aan de ontwikkeling van scoliose.

Neurologische aandoeningen

Kinderen met aandoeningen zoals spierdystrofie of cerebrale parese hebben een groter risico op een meer uitgesproken en snel verergerende scoliose.

Symptomen

De symptomen van scoliose variëren afhankelijk van de mate van kromming en het type scoliose. De meest voorkomende symptomen zijn:

Asymmetrie van het lichaam

Een van de vroegste tekenen van scoliose is een asymmetrische lichaamshouding:

• Ongelijke schouderhoogte
• Eén schouderblad dat meer uitsteekt dan het andere
• Een scheve taille of heuphoogte

Ribbenbult

Bij meer uitgesproken vormen van scoliose kan een zichtbare ribbenbult ontstaan, vooral bij de test van Adams, waarbij de patiënt zich voorover buigt.

Rugpijn

Hoewel scoliose vaak geen pijn veroorzaakt bij kinderen, kunnen sommige patiënten last krijgen van:

• Lokale pijn in de onderrug of bovenrug
• Spiervermoeidheid en stijfheid
• Pijn bij langdurig zitten of staan

Verminderde balans en coördinatie

Kinderen met scoliose kunnen een verminderde stabiliteit en evenwicht ervaren en soms een licht scheve manier van lopen ontwikkelen.

Ademhalingsproblemen

In ernstige gevallen kan scoliose de beweging van de borstkas beperken, wat leidt tot verminderde longfunctie en kortademigheid bij inspanning.

Diagnose van scoliose bij kinderen

Een tijdige en nauwkeurige diagnose van scoliose is essentieel om verdere kromming van de wervelkolom te voorkomen en de juiste behandeling te starten. Het diagnostische proces omvat:

Anamnese

De arts verzamelt informatie over de medische geschiedenis van het kind, inclusief:

• Familiegeschiedenis: Scoliose kan erfelijk zijn; daarom is het belangrijk te weten of familieleden de aandoening hebben gehad.​
• Groeipatronen: Inzicht in de groeisnelheid en eventuele groeispurten kan helpen bij het beoordelen van het risico op progressie van de kromming.​
• Symptomen: Het bespreken van eventuele pijn, vermoeidheid of ademhalingsproblemen die het kind ervaart.​

Klinisch onderzoek

Tijdens het lichamelijk onderzoek let de arts op:

• Asymmetrieën: Ongelijke schouderhoogte, uitstekende schouderbladen of een scheve taille.​
• Adams-test: Het kind buigt voorover zodat de arts kan beoordelen of er een ribbult of andere asymmetrieën zichtbaar zijn.​
• Neurologisch onderzoek: Beoordeling van spierkracht, reflexen en gevoeligheid om neurologische betrokkenheid uit te sluiten.​

Beeldvormend onderzoek

Om de diagnose te bevestigen en de ernst van de scoliose te bepalen, worden beeldvormende technieken gebruikt:

• Röntgenfoto’s: Hiermee wordt de Cobb-hoek gemeten, wat helpt bij het bepalen van de ernst van de kromming.​
• MRI of CT-scan: Deze worden ingezet als er vermoedens zijn van onderliggende aandoeningen of als de zenuwen mogelijk betrokken zijn.​

Behandeling van scoliose bij kinderen

De behandeling van scoliose is afhankelijk van factoren zoals de ernst van de kromming, de leeftijd van het kind en de kans op progressie. De belangrijkste behandelingsopties zijn:

Observatie

Bij milde krommingen (meestal minder dan 20 graden) en bij kinderen die nog groeien, kan de arts besluiten tot regelmatige controles om te monitoren of de kromming verergert.​

Brace-therapie

Wanneer de kromming tussen de 20 en 40 graden ligt en het kind nog in de groei is, kan een brace worden voorgeschreven om verdere verergering te voorkomen. Het type en het aantal uren dat de brace dagelijks moet worden gedragen, variëren per individu.​

Fysiotherapie

Fysiotherapie kan helpen bij het versterken van de rompspieren en het verbeteren van de houding, hoewel het de kromming zelf meestal niet corrigeert.​

Chirurgische behandeling

Bij ernstige krommingen (meestal meer dan 45 graden) of bij snelle progressie kan een operatie noodzakelijk zijn om de wervelkolom te corrigeren en te stabiliseren.​

Doel van de operatie

Het primaire doel is om de kromming te corrigeren en verdere progressie te voorkomen, waardoor de balans van de wervelkolom wordt hersteld en toekomstige complicaties worden verminderd.​

Voorbereiding op de operatie

Voorafgaand aan de operatie ondergaat het kind een grondige evaluatie, inclusief:​

• Bloedonderzoek: Om de algemene gezondheid te beoordelen.​
• Longfunctieonderzoek: Belangrijk bij ernstige krommingen die de ademhaling kunnen beïnvloeden.​
• Neurologisch onderzoek: Om de functie van het zenuwstelsel te evalueren.​

Operatietechnieken

Er zijn verschillende chirurgische benaderingen, waaronder:

• Posterieure benadering: De meest voorkomende techniek waarbij de chirurg via de rug opereert. Metalen staven worden aan beide zijden van de wervelkolom geplaatst en met schroeven vastgezet om de kromming te corrigeren en de wervels te stabiliseren.​
• Anterieure benadering: Hierbij wordt via de borstkas of buik geopereerd, wat vooral geschikt is voor bepaalde typen krommingen.​
• Minimaal invasieve technieken: Deze omvatten kleinere incisies en kunnen leiden tot een sneller herstel, hoewel ze niet voor alle patiënten geschikt zijn.​

Postoperatieve zorg

Na de operatie blijft het kind enkele dagen in het ziekenhuis voor monitoring en pijnbestrijding. Fysiotherapie wordt gestart om mobiliteit en spierkracht te herstellen. De totale hersteltijd varieert, maar kinderen kunnen meestal binnen enkele maanden terugkeren naar hun normale activiteiten.​

Het is belangrijk op te merken dat elke behandeling individueel wordt afgestemd, rekening houdend met de specifieke behoeften en omstandigheden van het kind.

Conservatieve behandeling

Conservatieve behandelingen voor scoliose richten zich op het voorkomen van verdere kromming van de wervelkolom en het verbeteren van de houding, spierkracht en flexibiliteit. In de meeste gevallen worden fysiotherapie en brace-therapie aanbevolen voordat chirurgische ingrepen worden overwogen.

Fysiotherapeutische methoden

Fysiotherapie kan helpen bij het versterken van de rug- en rompspieren, waardoor de wervelkolom beter wordt ondersteund en verdere kromming mogelijk wordt beperkt. Hieronder volgen enkele van de meest effectieve fysiotherapeutische technieken:

• Schroth-methode: Een wetenschappelijk onderbouwde aanpak die gebruik maakt van gerichte ademhalingsoefeningen, houdingstraining en spierversterkende oefeningen om de asymmetrie van scoliose te corrigeren.
• SEAS-methode (Scientific Exercise Approach to Scoliosis): Een actieve benadering waarbij individueel aangepaste oefeningen worden uitgevoerd om de wervelkolom te stabiliseren en het risico op progressie te verminderen.
• Core-stabiliteitstraining: Gericht op het versterken van de diepe rompspieren, die een sleutelrol spelen bij het ondersteunen van de wervelkolom.

Voorbeelden van oefeningen

1. Diepe ademhalingsoefeningen
   • Sta rechtop en adem diep in door de neus.
   • Richt de ademhaling op de concaafste zijde van de wervelkolom (waar de ribben het minst prominent zijn).
   • Houd de adem enkele seconden vast en adem langzaam uit.
2. Zijwaartse plank
   • Ga op je zij liggen en steun op je onderarm.
   • Til je heupen op zodat je lichaam een rechte lijn vormt.
   • Houd de positie 10-15 seconden vast en herhaal 3 keer per kant.
3. Bird-dog oefening
   • Ga op handen en knieën zitten en strek een arm en het tegenovergestelde been tegelijkertijd uit.
   • Houd de positie 5 seconden vast en wissel van kant.
   • Herhaal 10 keer per kant.

Preventie

Hoewel scoliose niet altijd te voorkomen is, kunnen enkele maatregelen helpen om het risico op progressie te verminderen:

• Regelmatige medische controles: Een vroege diagnose is essentieel om ernstige misvormingen te voorkomen.
• Correcte lichaamshouding: Zitten met een rechte rug en een goed afgestelde werkplek kunnen bijdragen aan een gezonde wervelkolom.
• Actieve levensstijl: Regelmatige fysieke activiteit, zoals zwemmen of yoga, kan bijdragen aan een sterke en flexibele rug.
• Voorkomen van eenzijdige belasting: Het dragen van een rugzak met beide schouderbanden kan de belasting op de wervelkolom verminderen.

Hoe kan ik mezelf helpen?

Personen met scoliose kunnen zelf enkele maatregelen nemen om hun situatie te verbeteren:

• Oefeningen uitvoeren onder begeleiding van een fysiotherapeut.
• Bewust worden van de houding en deze waar nodig corrigeren.
• Regelmatige kracht- en stabilisatietraining om de rugspieren te ondersteunen.
• Een ergonomische slaapomgeving creëren, zoals een matras dat de wervelkolom correct ondersteunt.

Hoe kan ik mijn kind met scoliose ondersteunen?

Ouders en verzorgers spelen een belangrijke rol bij het ondersteunen van een kind met scoliose:

• Stimuleren van fysieke activiteit: Regelmatige beweging kan helpen bij het versterken van de spieren rondom de wervelkolom.
• Brace-therapie ondersteunen: Zorg ervoor dat het kind de brace correct draagt zoals voorgeschreven door de arts.
• Positieve mentale ondersteuning bieden: Kinderen met scoliose kunnen zich onzeker voelen over hun lichaam. Ouders kunnen helpen door open gesprekken te voeren en het zelfvertrouwen te vergroten.

Veelgestelde vragen

1. Wat veroorzaakt scoliose bij kinderen?
Scoliose kan verschillende oorzaken hebben. De meest voorkomende vorm, idiopathische scoliose, heeft geen bekende oorzaak, maar genetische factoren kunnen een rol spelen.

2. Kan scoliose worden voorkomen?
Er is geen bewezen manier om scoliose volledig te voorkomen. Vroege detectie en behandeling kunnen echter helpen om de progressie te vertragen.

3. Helpt fysiotherapie bij scoliose?
Ja, fysiotherapie kan helpen om de houding en spierkracht te verbeteren. Hoewel het de kromming niet altijd volledig corrigeert, kan het de progressie van de aandoening vertragen.

4. Wanneer is een operatie nodig bij scoliose?
Een operatie wordt meestal aanbevolen als de kromming meer dan 45-50 graden bedraagt en nog steeds progressief is.

5. Kan een kind met scoliose een normaal leven leiden?
Ja, met de juiste behandeling en ondersteuning kunnen de meeste kinderen met scoliose een actief en gezond leven leiden.

⚠️ Alle informatie en aanbevelingen met betrekking tot gezondheid zijn gebaseerd op de professionele ervaring van een gediplomeerd fysiotherapeut en kinesist met meerdere jaren klinische praktijk, zowel internationaal als lokaal. Deze adviezen zijn bedoeld ter ondersteuning van algemeen welzijn en revalidatie, maar vervangen geen medisch advies.
Elke persoon is uniek en reacties op behandelingen of oefeningen kunnen verschillen. Het wordt sterk aanbevolen om een arts of zorgverlener te raadplegen voordat je een nieuwe therapie, oefenprogramma of gezondheidsroutine begint of wijzigt.
Deze richtlijnen zijn uitsluitend bedoeld voor educatieve en informatieve doeleinden.

Bronnen

• Schreiber, S., Parent, E. C., Khodayari Moez, E., Hedden, D. M., Hill, D. L., Moreau, M. J., & Southon, S. C. (2015). The effect of Schroth exercises added to the standard of care on the quality of life and muscle endurance in adolescents with idiopathic scoliosis—An assessor and statistician blinded randomized controlled trial. PLOS One, 10(8). Beschikbaar op: https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0135878
• Monticone, M., Ambrosini, E., Cazzaniga, D., Rocca, B., Ferrante, S., & Fiorentini, C. (2016). Active self-correction and task-oriented exercises reduce spinal deformity and improve quality of life in subjects with mild adolescent idiopathic scoliosis: Results of a randomised controlled trial. European Spine Journal, 25(10), 3120-3128. Beschikbaar op: https://pubmed.ncbi.nlm.nih.gov/27695972/